Znicze, Upadli Bogowie – mitologia Słowian

---

O ZNICZACH, buncie Dziesięciu synów Boga Bogów, ich upadku i odrodzeniu w Umorach-Straszach, zwanych Orłami Weli według zinisów ludu Istów (Aistów) [1] z Romowego nad Pregołą, nawęzników plemienia Osów [2] z kątyny osowskiej i podań guślarzy ludu Mazów z Kołbieli [3].

Słowo o iście [4] Zniczów – według kątyny Istów w Romowem. Pierwsze dzieci Boga Bogów narodziły się, jak wiadomo, z jego zmieszania z Nicą, której wdziękom uległ na samym początku. Na jej lędźwiach wypróbował Światłowiłt po raz pierwszy swą jurność i moc stwarzania. A że był niedoświadczony, drogo mu przyszło za tę chyżość zapłacić.

Światłowiłt zbliżył się do Nicy, zachwycony czernią jej długich włosów, miękką obłością jej wnętrza i otchłannością przyrodzenia. Zapłodnił ją świetlistnym istem, i od tej chwili w jej wątpiach rośli Zniczowie. A kiedy urośli już dosyć, zaczęli się dobywać na świat, a ona poczuła, że jej brzuch płonie wielkim ogniem. Wypluła ów żar z siebie i wydała dziesięciu synów. Tak narodzili się Zniczowie, którzy się stali zmazą tego świata, największym i jedynym błędem Boga Bogów.

Światłowiłt dał im najlepszą materię samoródczą z siebie i płomienną światłość, i Nica dała im, co miała najlepszego – przepaścisty niebyt, czarną ciszę, gładziste nic. Srodzy i dzierżcy byli Zniczowie, bo dzieci zrodzone z wielkiej żądzy są zawsze mocarne, ale i niecni.

W zamiarze Boga Bogów było podzielenie świata między synów. Niecąc ich w wątpiach Nicy, dał im po cztery głównie, na własne podobieństwo, dał im wiele rąk zdolnych utrzymać w ładzie wsze rzeczy świata, które miały się zrodzić, i dał przebiegłą mądrość. Wszystko to od początku było jednak skażone nicą.

Jedni Znicze byli wysocy, a drudzy niżsi. Wysokim przeznaczone zostało władanie Wysokim Działem, czyli Przedniebiesiem, a tym drugim, Działem Niżnym, czyli Przedbytem złożonym z Przedziemi i Przedmorza⁵. Na tak pomyślanym świecie nie miało być wcale zaświatów i nie miało też być śmierci ani strachu.

---

Źródło oryginalnego artykułu

---

Bogini Białoboga

Białoboga dziecko Pierwni i Światowida. Białoboga przejawia wszystko co miękkie, łagodne, ciemne, czujące, uładzone, krągłe, lepkie, krwiotwórcze, życiodajne. jej mężem-bratem jest Czarnogłów.

Światłowiłt wynurzył się spokojnie ze swego istu i oddzielił ostatecznie od siebie świetlistność własnego jestestwa oraz ciemń-otchłań pozostałą w Pierwni po zbełtaniu Niebyły i zmazie Nicy… Stał się zatem Pierwszy Dział, a bliźnięta poczęte z Pierwni otrzymały miana Czarnogłowa i Białobogi. Nienawidząc się, nieodparcie dążą ku sobie, bez siebie wręcz nie potrafią żyć.

Ci to bogowie stali się władcami Pierwszego Działu – Działu Działów, czyli wszech Działów. Tych ludy Północy i Wschodu, w tym spokrewnieni ze Sławami Aukstowie (Oksztowie-Istowie), zwą Kaukami, ludy Południa i Zachodu zaś Alkami albo Aukami, czyli Dzielnymi (Dzięglami). Na pomocników dał im Światłoświat Ażdahy, czyli Smoki i Żnuje. Kazał ciężkim Smokom służyć Światłości, zaś ognistym, lekkim Żmijom-Żnujom parać się ciemną Głębią.

Jasny, twardy Czarnogłów i miękka, ciemna Białoboga mieli szaty z żelaza. Czarnowłosy i czarnobrody Czarnogłów miał szatę czarną, w dłoniach dzierżył ostre, świecące jasno narzędzia wojownika – włócznię, topór, bęben i siodło, a rządził dworami bogów zimnych, białych i śnieżnych oraz bogami martwych pór. Białoboga – białowłosa, odziana w białą szatę, trzymała w rękach czarne obłe przedmioty: grudę-kulę Ziemi, kulisty dzban, motek wełny i hak wędy, a rządziła dworami ciepłych, dobrych bogów.

---

Bóg Czarnogłów

---

Czarnogłów dziecko Pierwni i Światowida. Czarnogłów przejawia wszystko co świetliste, jaskrzące, połyskliwe, twarde, silne, dzikie, myślące, krwiożercze, suche, ostre, zabójcze.

Jasny, twardy Czarnogłów i miękka, ciemna Białoboga mieli szaty z żelaza. Czarnowłosy i czarnobrody Czarnogłów miał szatę czarną, w dłoniach dzierżył ostre, świecące jasno narzędzia wojownika – włócznię, topór, bęben i siodło, a rządził dworami bogów zimnych, białych i śnieżnych oraz bogami martwych pór. Białoboga – białowłosa, odziana w białą szatę, trzymała w rękach czarne obłe przedmioty: grudę-kulę Ziemi, kulisty dzban, motek wełny i hak wędy, a rządziła dworami ciepłych, dobrych bogów.

Trzygłów (Trygław) jest bóstwem znanym nam przede wszystkim ze źródeł dotyczących obszaru Pomorza i Połabia. Ośrodki jego kultu znajdowały się w Szczecinie, Wolinie oraz Brennie (obecnie Neubrandenburg). O szerokim zasięgu kultu bóstwa może świadczyć nazwa szczytu Triglav w Słowenii. Według relacji kronikarskich kąciny (świątynie) Trzygłowa znajdowały się właśnie na szczycie najwyższych wzniesień w grodzie lub jego okolicy.

Światłowiłt wynurzył się spokojnie ze swego istu i oddzielił ostatecznie od siebie świetlistność własnego jestestwa oraz ciemń-otchłań pozostałą w Pierwni po zbełtaniu Niebyły i zmazie Nicy… Stał się zatem Pierwszy Dział, a bliźnięta poczęte z Pierwni otrzymały miana Czarnogłowa i Białobogi Nienawidząc się, nieodparcie dążą ku sobie, bez siebie wręcz nie potrafią żyć.

Ci to bogowie stali się władcami Pierwszego Działu – Działu Działów, czyli wszech Działów. Tych ludy Północy i Wschodu, w tym spokrewnieni ze Sławami Aukstowie (Oksztowie-Istowie), zwą Kaukami, ludy Południa i Zachodu zaś Alkami albo Aukami, czyli Dzielnymi (Dzięglami). Na pomocników dał im Światłoświat Ażdahy, czyli Smoki i Żnuje. Kazał ciężkim Smokom służyć Światłości, zaś ognistym, lekkim Żmijom-Żnujom parać się ciemną Głębią.

---

Bóg-Bogini Kostroma-Kostrub

---

Kostrub-Kostroma syn-córka Swąta i Wspóry-Strąprzy lub Swąta i Głąbi-Powłoki. Kostroma Bogini Ziemi i Zimy oraz Nocy i Nicości. Kirowie (czyli Stronporowie albo inaczej Godowie) – grupa bogów Drugiego Działu władających czasem, kształtem, kierunkami i przestrzenią (przestronią). Ich władanie, na przykład porami roku, polega nie tylko na panowaniu nad czasem (kir-czas) i przestrzenią (kir-strona) tego okresu roku, lecz i na nadawaniu określonej porze odpowiedniego kiru-kształtu, to jest wyglądu, a także kiru-kierunku (runu) – tego, ku czemu zmierza (runi się, porusza) w przekształceniach dana rzecz i kiru-witu – rodzaju. Inne nazwania tego bóstwa. Ostroma, Kostrubonko, Kostrub, Kolęda, Kulada-Kolja, Kalja-Skalja, Kulęda, Pizmarz, Pizamar, Chołda-Chłoda, Wielkomarza, Mara Mar (Marmara, Marmarza), Zima-Zimoć, Sima Mata (Zimna Mać, Mać Zimna), Simata-Simya-Siwya, Śijwa-Śijma, Sijama, Siwiera-Siewierz, Zimna Pani, Simawąta, Simawata-Himawata, Ozim-Ozimina.

---

Bóg-Bogini Bóstwo Jesze-Yessa

Jesza-Jasień (Jasny Pan)

Jasnoboga

---

Jesza-Yesse syn-córka Swąta i Wspóry-Strąprzy lub Swąta i Głąbi-Powłoki. Kirowie (czyli Stronporowie albo inaczej Godowie) – grupa bogów Drugiego Działu władających czasem, kształtem, kierunkami i przestrzenią (przestronią). Ich władanie, na przykład porami roku, polega nie tylko na panowaniu nad czasem (kir-czas) i przestrzenią (kir-strona) tego okresu roku, lecz i na nadawaniu określonej porze odpowiedniego kiru-kształtu, to jest wyglądu, a także kiru-kierunku (runu) – tego, ku czemu zmierza (runi się, porusza) w przekształceniach dana rzecz i kiru-witu – rodzaju. Jesowit,  Jasień, Jasna Pani, Jasny Pan, Jasion, Jasnowit, , Jesień, Isień, Jesse-Jessa, Pan Istu, Pan Jaśni, Jaśń-Jasnota, Czerwonobóg, Czerwony Pan.

---

Bóstwo Gaj-Ruja

Bogini Bóg Gaj-Ruja

Borys Olszanskij – Bogini Lata Ruja

---

Gaj-Ruja (Rujewit) syn-córka Swąta i Wspóry-Strąprzy lub Swąta i Głąbi-Powłoki. Bóstwo dwugłowe o dwóch obliczach, dwóch przejawach. Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana: Słowo raj pochodzi ze wspólnego słowiańsko-sarmackiego lub słowiańsko-scytyjskiego okresu, w którym obie kultury przenikały się, a Słowianie czerpali pojęcia związane z wiarą z zasobów plemion będących przodkami dzisiejszych ludów indo-irańskich. Oznacza ono w języku irańskim nie tylko miejsce bytowania zmarłych, ale i las. W gwarach języka polskiego i języku serbskim istnieje słowo rajec w znaczeniu – las. Wyraz raj nawiązuje do pojęcia mnożności – raić, narajać, ruić, roić, rojny, ruja, ruń. Była to kraina obfitości i wieczystego żywota -rująca życie. Te same znaczenia są zawarte w pojęciu Rajca i Wyraju, skąd wyrajają się ptaki i dusze przechodzące do jedności z Bogiem Bogów – Światłem Świata. Warto zwrócić uwagę na magiczny aspekt tego pojęcia w odniesieniu do słowiańskiego określenia świeżości, młodości, siły i nowego życia – jar, jary. Podobnie jak w wypadku pary Wesel –Weles i tutaj zachodzi identyczna odwrotność raj – jar, widoczna również w parze Ruja-Jaruna.

---

Bóstwo Jaruna-Jaryło

Bóg Jaryło-Jaruna

Bóg Jarowit-Jaryło

---

Jaryło, Jaryła, Jaruna, Jarowit jest synem-córką Swąta-Światowida i Wspóry-Strąprzy lub Swąta i Głąbi-Powłoki. Jaryło jest bogiem płodności, zwiastuje zakończenie zimy i początek wiosny. Przedstawiany jest często jako bosy młodzieniec (rzadziej jako dziewczyna) na białym koniu. Jego atrybutami jest snop zboża w jednej ręce i ludzka głowa w drugiej. Ludzka głowa symbolizowała starego Jaryłę czyli stary rok, detronizował Go młody Jaryło uosabiający nowy rok.

Dosyć często występuje motyw zastąpienia, wraz z nadchodzącą wiosną, „starego” Jaryłę przez Jaryłę „młodego”. Święto Jaryły 27 kwietnia obchodzono jeszcze w połowie XIX wieku na Białorusi. Pogrzeby Jaryły urządzano w ostatnich dniach czerwca, po święcie Sobótek, i chowano uroczyście w grobie. Jeszcze w połowie XIX wieku pomiędzy 23 a 27 kwietnia  na Białorusi obchodzono święto Jaryły.

---