Bóstwo Jaruna-Jaryło

Bóg Jarowit-Jaryło

Bóg Jaryło-Jaruna

---

Jaryło, Jaryła, Jaruna, Jarowit jest synem-córką Swąta-Światowida i Wspóry-Strąprzy lub Swąta i Głąbi-Powłoki. Jaryło jest bogiem płodności, zwiastuje zakończenie zimy i początek wiosny. Przedstawiany jest często jako bosy młodzieniec (rzadziej jako dziewczyna) na białym koniu. Jego atrybutami jest snop zboża w jednej ręce i ludzka głowa w drugiej. Ludzka głowa symbolizowała starego Jaryłę czyli stary rok, detronizował Go młody Jaryło uosabiający nowy rok.

Dosyć często występuje motyw zastąpienia, wraz z nadchodzącą wiosną, „starego” Jaryłę przez Jaryłę „młodego”. Święto Jaryły 27 kwietnia obchodzono jeszcze w połowie XIX wieku na Białorusi. Pogrzeby Jaryły urządzano w ostatnich dniach czerwca, po święcie Sobótek, i chowano uroczyście w grobie. Jeszcze w połowie XIX wieku pomiędzy 23 a 27 kwietnia  na Białorusi obchodzono święto Jaryły.

---

---

Tum JARUNY-JARYŁA

---

Tum, który przypada wiośnie to Tum Jaruny-Jaryła

---

Wiosna astronomiczna rozpoczyna się w momencie równonocy wiosennej i trwa do momentu przesilenia letniego, co w przybliżeniu oznacza na półkuli północnej okres pomiędzy 20 marca, a 22 czerwca (czasami daty te wypadają dzień wcześniej lub dzień później, a w roku przestępnym mogą być dodatkowo cofnięte o jeden dzień). Podczas wiosny astronomicznej dzienna pora dnia jest dłuższa od pory nocnej, a ponadto z każdą kolejną dobą dzień jest dłuższy, nocy krótsza, aż do przesilenia letniego, od tego dnia dni stają się krótsze, a noce dłuższe. Można dodać, że Jarowit i Jaryło pod różnymi nazwami to wszechsłowiańskie postacie i obrzędy i można by je tutaj rozwinąć i uzupełnić o postacie zawsze występujące chłopaka i dziewczyny – króla i królowej wiosny, a w Rosji także o dwustronne kukły które mają dwa oblicza – męskie i żeńskie – są Kirowie Pór Roku.

W tym okresie przypada panowanie jednemu z Kirów, Jarunie. W Tumie Jaruny jest 22 Bogów. 10 Bogów Żywiołów (w tym 4 Boginie). 12 Bogów Mocy (w tym 6 lub 7 Bogiń. Bogini-Bóg Licho jest tajemniczą, intrygującą, nieokreśloną do końca postacią w mitologi słowiańskiej).

---

Do Tumu Jaruny-Jaryła należą podległe mu Tyny:

Bogowie Żywiołów-Żywiołowie:
1. Tyn Wiłów-Borowiłów (Kieniów):
Borowił, Lesza-Borana, Boruta, Wilec, Rokita
2. Tyn Wodów:
Wąda-Węda, Wodo-Wełm, Śląkwa-Dżdża, Wodnik, Wodyca

Bogowie Mocy-Mogtowie:
3. Tyn Mokoszów-Źrzebów:
Makosz, Mokosza, Wid-Wij, Dodola
4. Tyn Plątów:
Przepląt, Plątwa, Mąd, Licho
5. Tyn Dziewów:
Kupała, Dziewanna, Krasatina, Dzildzielija

---

---

Tum JARUNY

---

 Przynależność:
Twer Swąta, Trzem Białobogi, Tum Jaruny-Jaryła

---

Pochodzenie:
Kirowie są dziećmi Swąta i Wspóry-Strąprzy lub Swąta i Głąbi-Powłoki

---

Ród:
Kirowie (Godowie, Godagowie), Strąprzyce, Kunicze

---

Członkowie rodu:
Jaruna-Jaryło, Ruja-Rajek, Jesza-Yesse, Kostroma-Kolada

---

 Zajmowany krag:
Trzeci Krąg Najwyższego Kręgu, Krąg Stronporów, Ostatni Krąg Wewnętrzny, Najniższy Krąg Najwyższego Kręgu (na Kirach zamyka się Krąg Wewnętrzny tworzony przez Siedmiu Bogów Najwyższego Działu [czerta 7]. Krąg Wewnętrzny tworzy Trójca: Swąt – Bóg Bogów, Dzięgle i Kirowie.

---

 Funkcja (zakres działania):
Wszystko w kirze i przestroni oraz runie orzym – jarunnym – czyli wostocznym.
Pory, strony, kiry, runy, wity (czas i przestrzeń, rozwój),
Głębia i wsze byty rozciągnięte w porze i kirze

---

Postacie-wcielenia (równe miana):
German-Germeruda, Jarowit, Kukavec-Kukier

---

Inne nazwania jego osoby (przydomki):
Jarowita, Jarilo, Kukierica, Kukavica, Kurent-Kirent, Wiosna-Wisznia, Wisznu, Wiszeń, Winszeń, Jarymąż, Oromudra, Jaromudra, Orymąż, Jarmuż, Ormuzd, Jaryman
(Aryman, Ahura Mazda).

---

Główność:
Dwugłowy

---

Główny przybytek, miejsce przebywania:
Gniazdo-Gwiazda na Skrajach Świata, u Wostocznego Skraja Dali na Wstoku, gdzie  Swąt zmieszał się z Nicą o Zoraniu świata. Jest to gwiazda Skra Wschodu – Jutra-Jutrzenka. Innym miejscem jego pobytu jest także Tum na Wzgórzach Wozgrzy na Weli

---

Narzędzia czarowne, atrybuty władzy:
Mietlica, Palma i Wielkie Złote Jajo.

---

Pomocnicy (Stworze – bogunowie):
Światłogońce, Skrowie-Skrajowie (Żar Ptaki, Kunicze) – powstały ze Wspórzy
(rozumianej jako resztki macicy Strąprzy-Wspóry lub drzazgi Wspóru Śwąta).
Pomocnikami Jaruny są Jargońce ( Jarogońce)

---

Inne miana Światłogońców:
Świętogońce (Świętojerki, Świętorujki, Świętojeszki, Świętostromki),
Maścińce, Żywogonie, Bożoptaki-Bożoptice, Maslenice-Maślińce

---

Atrybuty żywe:
Jiwa (Wierzba-Iwa) lub Jarząb, Wyklina, Wyka, i Wieniec z Kaczeńca,
jej Zwierz to Biała Krowa, ptak Sikora, i Biała Kura, Owad Mucha.

---

Rzeczy żywe:
Kwiat i Liść każdego drzewa i rośliny oraz Wiosna, Przesilenie Marcowe

---

Kamień:
…

---

Minerał:
…

---

Maści (barwy):
Zielona

---

Czerty i rezy (liczby):
Czerta 6, Liczba 24

---

Taje (guzły) i gramoty (zapisy, sjenowity, wici):
Taja J, Gramota y

---

Przynależne Miesiące:
Marzec (Brzezień),
Kwiecień (Kweteń, Trawień, Łżykwiat, Mały Maj, Maik),
Maj (Wielki Kweteń, Rosień, Rosnyak, Wielki Maj)

---

Wieńce i ofiary:
Jarząb, Wyklina, Wyka, i Wieniec z Kaczeńca. Ofiary z kwiatów i białych kur.

---

Obrzędowy wypiek (potrawa, obiad – potrawa obiata):
…

---

---

Jaryło. Z istoty swej bóstwo to bliskie Kupajle, jeno działające wiosną. Bóg miłości i namiętności, wiosennego rozkwitu przyrody. Jaryłę uważa się za symbol płodności. Nazwa jego ma w sobie rdzeń Jar (Jary) – co znaczy silny, zawzięty, namiętny, gniewny. To męski symbol zapładniającej siły. Pierwsze święto Jaryły wyznaczano na wiosnę, kiedy on się budzi, w lecie natomiast odbywał się symboliczny pogrzeb Jaryły, znany także pod nazwą: pogrzeb Kostrubońka; kobiety wśród żartów chowają kukłę Jaryły (Kostruba), który już wszystko zapłodnił i zamiera na zimę, by obudzić się znowu na wiosnę. Ten obrzęd oznaczał zamieranie słonecznej siły, bo po Kupajle „Słońce powraca na zimę”.

O Jaryle brak pewnych wiadomości. Wiadomo, że przygotowaniem jego kukły zajmowały się młode żonki, przy czym szczególną uwagę zwracano na jego dzieciorodny organ. Jedynie z przekazów dawnych podróżników dowiadujemy się, że posąg Jaryły stał w pobliżu miasta Kostromy (nazwa współbrzmiąca z Kostrubą). Na Białorusi na wiosnę oprowadzano Jaryłę – przystojnego młodzieńca z wieńcem na głowie, strojnego w jasne, uroczyste szaty.

U innych Słowian identyczny z Jaryłą był Jarowit, u Greków i Rzymian – Dionizos i Bachus. Święto Jaryły przypomina kupalne także w tym, że w czasie jego obchodzenia młodzieńcy podobnie wykradali dziewczęta na swe żony. Otóż Jaryło i Kostrubońko uosabiali triumf życia nad śmiercią. Bogowie ci zamierali na zimę i budzili się (zmartwychwstawali) na wiosnę.

---

W czasie uroczystości na białym koniu sadzano najpiękniejszą i najpracowitszą dziewczynę w wiosce ubraną w białą suknię. Inne zebrane dziewczęta śpiewały. „Włóczył się Jaryło, Po całym świecie, rodził żyto w polu, płodził ludziom dzieci, a gdzież on nogą, Tam żyto kopą, A gdzież on na ziarnie, Tam kłos zakwitnie”. Po tańcach i uroczystej procesji następował rytualny pierwszy siew.

Do pierwszego siewu używano ziarna pochodzącego ze snopka zwanego diduchem, który stał w izbie w czasie Szczodrych Godów (grudniowe święto). Obchody kończyły się uroczystą ucztą. U Słowian zachodnich nie odnotowano święta Jaryły a pożegnanie zimy związane jest z topieniem Marzanny symbolizującą śmierć i zimę.

---

---

Więcej o Bogach tutaj…

---

Źródło – oryginał artykułu: Czesław Białczyński

---