Bóg Lel-Lelij

Bóg Lel Lelij

Pan Pośmiertnych Żalów

Lel – Ivan Marchuk

---

Lel z Rodu Ładów – syn-bliźniak Łagody i Welesa (albo jeden z dwóch dodatkowych Swarożyców Swaroga i Dabogi). Zwiastun śmierci, pasterz dusz, pan obrzędu pogrzebowego i pamięci zmarłych. Leleń, Lel, Smętek, Pan Pośmiertnych Żalów i Obrzędów, Zwiastun Śmierci, Pasterz Dusz, Opiekun i Władca Żglisk, Żalników oraz Smętarzy. Lelij wnika w człowieka i wyjmuje zeń duszę, która jest w sercu, usypia człowieka raz na zawsze. Lel jest bogiem roztaczającym zasłonę mgły (magły) przed oczami żywych i oddzielającym ową mgłą-magłą żywych od martwych.

---

---

 

---

LEL

---

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

Lel – Lelij – miano boga potwierdzone przez kronikarzy i zapisy historyczne. Przetrwało także do współczesności w żywych obrzędach zachodniobułgarskich w brzmieniu Ojlule. Zawiera ono znaczenia związane z usypianianiem, kołysaniem, pieszczotą, odurzeniem, wlewaniem się w serce, wnikaniem w istotę. Lelij wnika w człowieka i wyjmuje zeń duszę, która jest w sercu, usypia człowieka raz na zawsze. Lelek to po rosyjsku także „silny młodzieniec”, co odnosi się do męskości tego boga i jego siły. Lelij znaczy także deszcz, lijanie – ulewa, lanie (Lel powoduje swym działaniem wylewanie potoków łez przez najbliższych zmarłemu).

Przydomek Smęt (Smuts-Sępy) – jest poświadczony w północnych obszarach dzisiejszej Polski, na Pomorzu i w krajach Istów. Przez Istów nazywany był Smykiem-Smutsem. Oznacza boga smutku, zamyślenia, wspominek i modlitwy, boga zasępionego, zadumanego, ciemnego, gładkiego (smug). Smuta (ukr.) – pieśń żałobna oraz czas poświęcony na wspominki, zwłaszcza w okresach zadusznych^c. Słowo smutek wywodzi się z rdzenia indoeuropejskiego ment, męt, mąt, czyli tego samego, co miano boga Mąda. Smuts jest bogiem mącącym spokój i przyjemność, mącącym swoim istnieniem radość życia – zmusza on, by pamiętać o śmierci i zmarłych.

Mogiłec-Modlibóg (Gomilec, Gomil) ma także odniesienia do modlitwy, pamięci, opieki nad mogiłami, gomila (serb.) – mogiła. Gomoł – bezrogi, zaokrąglony, tępo zakończony. Bezrogość podkreśla zawarty w przydomku człon gilec nawiązujący do określenia golec – nagi, a także golem –wielki. Wszystkie człony przydomków opisują owego boga jako władcę modlitwy, pamięci o zmarłych, opiekuna mogił i opiekuna świątyń (modła – świątynia, posąg boga). Lelij jest bogiem próśb, uporczywej mogły – modlitwy, mogły – możliwości (mogliwości), mogty – mocy (prośby dającej moc, wypraszającej łaski i dary). Modlitwa kruszy nieprzystępność bogów Nawi i ściera winy (indyjskiemardati – kruszyć, ścierać). Warto zauważyć, że bogowie Mocy są zwani Mogtami.

Lel jest bogiem roztaczającym zasłonę mgły (magły) przed oczami żywych i oddzielającym ową mgłą-magłą żywych od martwych.

Od niego bierze początek żeńskie imię Lena oraz Lilja. Wołchwowie Dażboga z Kijowa uważają, że był on córką Łady – Leliją.

---

W dworze-tynie Welesów jest także Komora Welesa i Komora Nyi. Tych dwoje jednak rzadko tutaj bywa. Weles woli czas spędzać w Założy albo u Wyraju, a Nyja w swoim zamyku w Pustoszy Otchłani.

Dwór-tyn Welesów jest uczyniony z kamienia wstęgowanego biało, czarno i szaro. Zwą ów czarowny kamień welesowy onyksem, bo ma on moc zwalczającą nycie-śmierć, znikanie, umieranie. Tyn zajmuje całe wnętrze Onawielnej Góry.

Okolicę Przylądu Sowiego, Wawelu i Szklanej Góry porasta bojarysznik, czyli głóg wywołujący wielki strach swoim szelestem, jałowiec pachnący – co przyprawia o zawroty głowy, ciemiężyca wywołująca wonią przygnębienie, łzopędna cebula Lelija i ziele nawrotku oraz przywrotku. Mają tu siedlisko żmije, powietrzem fruną bezszelestne ćmy olbrzymy – Trupie Główki, a w gałęziach głogów pohukują puszczyki.

---

Gdy idzie o roboty Welesów, wiadomo, że wiążą się one z przyjmowaniem w Zaświaty dusz zmarłych, trzymaniem pieczy nad nimi w ich zaziemskim bycie, koniecznością ciągłego pilnowania Nawi, dbałości o stan Piekła, Raju, Otchłani i Założy. Uważa się, że Weles, w swoim zamyku w Nawiach, miele na Czarną Mąkę część złyródzi, które mu przynosi Przepląt. Gdy się ową czarną mąką sypnie komu w oczy, spotka go zły przypadek lub śmierć. To samo, kiedy ktoś jej wrażą ręką dosypie po kryjomu do pokarmu ofiary. Nazywają więc także Welesa Boskim Młynarzem, tak jak Rgiełca, a również i Pasterzem Dusz – bo prowadza je na wypas w Łąki Nawne, by się wykarmiły przed dalszą drogą ku Bogu (lub przed powrotem na Ziemię). Tylko dusz z Piekła nie zabiera nigdy na popas.

---

Lei i Polel, bliźniaczy synowie Łagody i Welesa

Jest oczywiste, że Nyja-Śmierć nie może być niczyją matką. Nie przyłożyła ręki nawet do ożywienia Zduszów, bo czego się tknie, to natychmiast obumiera. Weles potrzebował jednak pomocników, więc matką jego potomstwa musiała zostać inna bogini. Tylko Łagodzie, spośród wszystkich bogiń, zachciało się mieć dzieci z Welesem. Żonie Łada zależało na utrzymaniu więzi między Zaświatami a pozostałym światem, na wprowadzeniu ładu w obszar zmarłych i Królestwo Ciemności. Ładność-układ (układność), ładność-porządek i ładność-piękno to główne obszary starań bogini.

Swoim czynem Łada-Łagoda zamierzyła złagodzić okrutny obrząd ostatniego przejścia i złączyć świat zmarłych ze światem żywych. Dokładnie w tym samym czasie, kiedy Łado uganiał się za Dziewanną, Łada-Łagoda uwiodła Welesa zamieniwszy się w białą łabędzicę. Działo się to w Nawi Raju na płaskowyżu Stu Pór. Nie zamierzała zostawiać potomstwa Welesowi, więc kiedy przyszła właściwa pora, złożyła jajo w Jaskini Kłów na Ziemi. Weles jest jednak największym złodziejem między bogami, a najzuchwalszą z jego kradzieży było uprowadzenie bydła niebiańskiego, znajdującego się wówczas pod opieką Peruna. Potem ukradł także kozy i barany z zagrody Bożeboga, tuż przed wypędzeniem trzody na ziemskie łąki. Weles podpatrzył Łagodę i wyczekawszy chwili, kiedy bogini oddaliła się na pewien czas, ukradł jajo. Nyja nie chciała się nim zająć, tak samo jak nie przejawiała później żadnej ochoty do dawania życia Jaju Dziewanny (także wykradzionemu przez Welesa). Bóg Zaświatów sam wysiedział jajo w Jaskini Skłonu. Wkrótce narodzili się z niego dwaj bliźniacy. Pierwszy przyszedł na świat Lei, zwany też Lelijem, Smętem albo Mogiłcem. Drugi z bliźniaków nie mógł się przebić przez skorupę i Weles musiał mu pomóc. Tego drugiego nazwał bóg Polelem, jako że przyszedł na świat po Lelu, a także Sowicą, Posępem i Popiołem.

---

Lei i Polel cieszyli się wielką czcią wśród Lęgów: Ślęgów, Lędziców, Lądów, Listkowiców; wśród Nurów: Mogilanów, Białocharwatów, Nadnarwów (Nahanarwalów); Budynów: Biesów, Kościoboków, Pałkinów, Siedmiorodów, Sękołów (Sklawenów) oraz u Burów-Siewierów. Sowica odbierał wielką cześć wśród wszystkich ludów Istów, począwszy od Brusów, poprzez Osjów, Jaćwięgów, Żmudzinów, Litwinów po Łotygołów i Liwów. W Grodzie Kraka jest Góra Sowicy zwana dziś Sowińcem, gdzie znajdowały się świątynie obu bogów. Do dzisiaj przetrwał tu doroczny obrządek zwany niegdyś Lel-Konikiem. W trakcie święta odbywały się zapasy między dwiema drużynami – Lela i Polela. Potem obchodzono z chorągwiami bogów, darami i wózkami kultowymi, dookoła góry. Przy dźwiękach piszczałek, bębnów, trąbit, gęśli, kołatek i dzwonków palono ognie i składano ofiary w świątyni Lela i Polela. Na koniec, tak jak i dziś, miała miejsce uczta, a z kąciny Lelija-Smęta wyłaniał się sam bóg Lei, wcielony w wielkiego kapłana. Przybywał między ludzi, czarnobrody, na czarnym koniu, w sutej kapie Sowicy i z jego berłem kościanym, którym uderzał każdego, komu się udało do niego zbliżyć. Uderzenie Nawską Kością dawało długowieczność i zdrowie oraz bezpieczeństwo od wszelkiej zarazy.

---

Kiedy nieć zostaje przez Wida albo Makosza obcięta, wtedy żywot się kończy, Lelij-Smęt gasi znicz w swojej komorze, Płoń gasi koniec nieci-gwiazdy na Niebie, a duszą zmarłego zajmują się Welesowie. Niektórzy mówią, że Ładowie stale się kłócą z Makoszem i Widem o to, gdzie i jak co ma być wplecione, zwłaszcza jeśli to dotyczy owych najważniejszych rzeczy trzymanych przez Łada w jego stu rękach. Także Łagoda ma zawsze w tej sprawie swoje do powiedzenia, bo ona wszak układa Świat w ładności i rzeczy na nim względem siebie. Mówią też, że Makosz-Usud co rano rozsypuje po izbie w swoim tynie listki z litego złota i dokładnie je wydeptuje. Trzyma je w trzech koszach, a czyni to po to, by brudnymi stopami nie deptać Materii, po której w trakcie wyplotu musi chodzić. Dzięki temu też Baja nabiera pięknego złotego blasku. Często zakrada się jednak do niego Przepląt i podmienia kosz, dając na miejsce złotych listków gliniane skorupy. Wtedy Materia pod stopami Makosza staje się brudna, a wierg rodzących się ludzi zły. Kiedy indziej znów Mąd miesza w koszach gliniane skorupy i złote liście, wtedy rodzą się ludzie o przeciętnej doli i bycie.

---

---

LELIJ-LEL

Ród: Welesów-Nawiów

---

Zajmowany krąg:
Siódmy krąg

---

Pochodzenie:
Lel z Rodu Ładów – syn-bliźniak Łagody i Welesa
(albo jeden z dwóch dodatkowych Swarożyców Swaroga i Dabogi).

---

Rodzeństwo:
Polel brat bliźniak

---

Dzieci, potomkowie:
…

---

Postacie-wcielenia (równe miana):
Lelij (Leli), Smęt, Mogiłc (Mogił-Gomil).

---

Inne nazwania jego osoby (przydomki):
Leleń, Lel, Smętek, Pan Pośmiertnych Żalów i Obrzędów, Zwiastun Śmierci, Pasterz Dusz, Opiekun i Władca Żglisk, Żalników oraz Smętarzy.

---

Funkcje, zakres działania:
Zwiastun śmierci, pasterz dusz, pan obrzędu pogrzebowego i pamięci zmarłych.

---

Narzędzia czarowne – oznaki władzy:
Łuczywo-Znicz rozpalający nieci żywota, a także Ożóg-Pogrzebacz stanowiący jednocześnie Pasterską Laskę. Owym Ożogiem-Pogrzebaczem Lelij wygrzebuje Trzecią Duszyczkę ze żgliska, nim też gasi płonący koniec Nieci Żywota zmarłego. Nim również pogania ociągające się Dusze w drodze na Welę, a potem wiedzie przy jego pomocy Zmarłych poprzez Nawie.

---

Pomocnicy (Stworze – bogunowie):
Lelki (Lele, Zwiastuny Śmierci), pokazujący się często pod postacią czarnych ptaków – Zwiastunów Śmierci.

---

Romanse:
…

---

Wrogowie:
…

---

Przyjaźnie:
…

---

 Przynależny Miesiąc:
…

---

Funkcje psychiczne – uczucia, odczucia:
…

---

Patron dla:
…

---

Co dobrego lub złego darował, zrobił ludziom:
…

---

Reprezentuje:
…

---

---

TYN WELESÓW-NAWIÓW

---

Przynależność:
Twer Swąta, Trzem Czarnogłowa, Tum Kostromy, Tyn Welesów

---

Członkowie rodu:
Weles, Nyja, Lelij, Polel-Sowica

---

Główność:
jednogłowy

---

Główny przybytek, miejsce przebywania:
Ziemia, Wela, Niebo

---

Atrybuty żywe:
Głóg (Bojarysznik) i Jałowiec, Czarnego Węża oraz Żmiję, Lelka i Wronę oraz Puszczyka, Ciemiężycę i Lulka, Cebulę, Nawrotek i Przywrotek, Ćmę Trupią Główkę.

---

Kamień:
Onyks

---

Minerał:
Ołów

---

Rzecz:
Popioły

---

Maści (barwy):
Czarna

---

Czerty i rezy (liczby):
Czerta 9, Liczba 9

---

Miesiąc:
…

---

Taje (guzły) i gramoty (zapisy, sjenowity, wici):
Taja N, Gramota l

---

Niwa (symbol):
Niwa Ciszy (Całunu)

---

Tyn:
Onyksowy Dwór

---

Wieńce i ofiary:
Ciemiężycę i Lulka, Cebulę, Nawrotek i Przywrotek

---

Obrzędowy wypiek (potrawa, obiad – potrawa obiata):
Kładziwo – obrzędowe pieczywo ku czci Welesa i zmarłych dziadów (w formie drabin, kładek i mostów).

---

---

C.D.N.

---

Źródło artykułu – Czesław Białczyński

Czesław Białczyński. Polecane księgi o mitologi Słowian, Istów i Skołotów –
„Księga Tura” i „Księga Ruty”

---

 Bogowie Słowiańscy